Luật thi đấu bóng rổ được quy định bởi Liên đoàn Bóng rổ Quốc tế (FIBA) cho các giải đấu quốc tế và bởi Hiệp hội Bóng rổ Quốc gia (NCAA) cho các giải đấu đại học ở Hoa Kỳ. Dưới đây là một số điểm quan trọng của luật thi đấu bóng rổ.
Cách tính điểm trong Luật thi đấu bóng rổ
Trong Luật thi đấu bóng rổ, tính điểm có một số quy tắc cơ bản, và điểm số được tính dựa trên cách các đội thực hiện các hành động khác nhau trong suốt trận đấu. Dưới đây là cách tính điểm chính trong bóng rổ:
Ném 2 điểm (Field Goal – FG):
Mỗi lần cầu thủ ghi điểm từ trong vòng hai điểm, đội đó sẽ được cộng thêm 2 điểm.
Ném 3 điểm (Three-Point Field Goal – 3PT):
Nếu cầu thủ ghi điểm từ bóng ném ở xa, ngoài vòng hai điểm (thường được ký hiệu là đường vòng 3 điểm), đội đó sẽ được cộng thêm 3 điểm.
Ném Phạt (Free Throw – FT):
Khi đội bị phạm lỗi và đang ở trong tình huống ném phạt, phạt thành công sẽ đưa về 1 điểm. Có thể có nhiều lần phạt trong một tình huống phạt tùy thuộc vào loại phạt và quy định cụ thể của giải đấu.
Ném Phạt Đặc Biệt (And-One):
Nếu cầu thủ ghi điểm khi bị phạm lỗi và được cấp một ném phạt, nếu phạt thành công, đội sẽ được cộng thêm 1 điểm và cầu thủ sẽ giữ quyền ném phạt.
Lấy Bóng Tấn Công Mới (Second Chance Points):
Nếu đội tấn công ném bóng và không ghi điểm, nhưng sau đó lấy lại được quả bóng và ghi điểm, điểm đó được coi là điểm của lần tấn công mới và tính vào tổng điểm của đội đó.
Tổng điểm của mỗi đội là tổng hợp điểm từ các cách ghi điểm trên. Đội nào có tổng điểm cao hơn sau khi kết thúc trận đấu sẽ là đội chiến thắng.
Nhảy tranh bóng trong luật thi đấu bóng rổ
Việc nhảy tranh bóng sẽ xảy ra khi trọng tài tung bóng lên cao theo đường thẳng đứng giữa hai đội đang thi đấu. Bóng lúc này có thể được chạm bởi 1 hoặc 2 người khi bóng đạt đến độ cao lớn nhất.
Những trường hợp thực hiện việc nhảy tranh bóng là khi:
- Khi trọng tài ra hiệu bắt đầu một hiệp thi đấu mới.
- Khi bóng bị mắc kẹt tại bảng rổ.
- Khi cả hai đội phạm lỗi cùng lúc.
- Khi trọng tài có quyết định không đồng nhất.
- Khi cả 2 đội cùng giữ bóng: Có một hoặc nhiều hơn 1 cầu thủ từ 2 đội giữ chặt bóng nhưng không có bên nào tranh bóng được.
Nhảy tranh bóng sẽ được xem là phạm luật khi:
- Bóng được chạm qua hai lần bởi cầu thủ khi nhảy tranh bóng.
- Khi nhảy tranh bóng nhưng lại chạm vào vạch dưới chân cầu thủ khi thi đấu.
- Một hay cả hai đội có hành động thô bạo thiếu tôn trọng đối phương khi thực hiện tranh bóng.
- Bóng được chạm tay cầu thủ khi chưa đạt tới điểm cao nhất của bóng.
Trong những trường hợp xảy ra như thế này trọng tài sẽ quyết định trao bóng cho đối phương phát bóng biên gần với vị trí chạm vạch.
Ném biên trong thi đấu bóng rổ
“Ném biên” trong bóng rổ thường được gọi là “ném biên vào trận đấu” hoặc “ném biên để tiếp tục trận đấu.” Đây là một phần quan trọng trong việc bắt đầu hoặc tiếp tục một trận đấu bóng rổ. Dưới đây là mô tả về quy trình ném biên:
Ném Biên Thường: Khi một đội ghi điểm và đối thủ phải bắt đầu một lượt tấn công mới, hoặc sau khi bóng rơi ra ngoài biên của sân, đội đang giữ bóng sẽ thực hiện ném biên.
Vị Trí Ném Biên: được thực hiện từ đường biên của sân, ở điểm gần nơi bóng rơi ra khỏi biên.
Người Ném Biên: Một cầu thủ của đội ném biên sẽ thực hiện hành động ném biên. Cầu thủ này thường là người gần nơi bóng rơi ra khỏi biên hoặc người có kỹ năng tốt.
Người Nhận Bóng: Các cầu thủ khác của đội cũng cố gắng tìm vị trí thuận lợi để nhận bóng sau ném biên.
Hạn Chế Thời Gian: Người ném biên phải thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, thường là 5 giây. Nếu họ không thể thực hiện trong thời gian này, quyền thực hiện biên sẽ chuyển sang đội đối phương.
Hạn Chế Chuyển Động: Cầu thủ nhận bóng sau ném biên không được chuyển động trước khi bóng được ném.
Ném biên giúp đội giữ bóng bắt đầu lượt tấn công mới và là một phần quan trọng của chiến thuật trong bóng rổ. Kỹ thuật biên tốt giúp đội có thể chuyển bóng nhanh chóng và hiệu quả.
Ném phạt trong Luật thi đấu bóng rổ
Ném phạt là một phần quan trọng trong bóng rổ và thường xuyên xảy ra sau khi một đội bị phạm lỗi. Dưới đây là mô tả chi tiết về quy trình ném phạt trong bóng rổ:
Phân Loại Phạt: Có hai loại ném phạt chính: phạt từ vạch phạt (free throw) và ném phạt đặc biệt (and-one).
Ném Phạt Từ Vạch Phạt (Free Throw): Khi một đội bị phạm lỗi, nếu phạm lỗi được coi là phạm lỗi ném phạt (shooting foul) hoặc nếu đội phạm lỗi nhiều hơn một số lần quy định trong một hiệp, đội bị phạt sẽ có quyền thực hiện ném phạt từ vạch phạt.
Cầu thủ ném phạt đứng tại vạch phạt, nơi cách rìa hình vuông của vòng cầu lớn một khoảng cố định. Cầu thủ đối thủ không được vào vùng nội dung (paint) cho đến khi bóng chạm vào vòng cầu lớn.
Quy Định Về Số Lượng Ném Phạt: Số lân phạt có thể thay đổi tùy theo loại phạt và quy định cụ thể của giải đấu. Thông thường, mỗi ném phạt từ vạch phạt được tính là một điểm.
Ném Phạt Đặc Biệt (And-One): Nếu cầu thủ ghi điểm trong khi bị phạm lỗi (and-one), cầu thủ đó sẽ được thưởng một cơ hội phạt từ vạch phạt. Nếu phạt thành công, đội sẽ được cộng thêm một điểm và giữ quyền ném bóng.
Luật thi đấu bóng rổ – Những quy định trong ném phạt:
- Khi ném phạt cần phải đứng đúng vị trí ở giữa trong vòng tròn, sau khi thực hiện phạt.
- Bóng sẽ được ném trong vòng 5 giây kể từ thời điểm trọng tài trao bóng cho người thực hiện.
- Có quyền dùng mọi kỹ thuật ném rổ tại vị trí ném.
Dẫn bóng trong khi di chuyển
Dẫn bóng trong khi di chuyển là trong trường hợp khi vận động viên đã khống chế được bóng: Tiếp tục thực hiện các động tác đập và hất lăn bóng đi sau đó bắt bóng lại, trong lúc này chỉ được phép ném rổ hoặc chuyển bóng. Nếu còn tiếp tục dẫn bóng thì phạm luật hai lần dẫn bóng.
Các trường hợp phạm luật dẫn bóng như:
- Khi dùng cả hai tay khi dẫn bóng và tiếp xúc bóng cùng một lúc
- Hất bóng liên tục trên không khi đang thực hiện dẫn bóng bình thường.
- Khi đang dẫn bóng mà ngửa tay đón bóng rồi lại tiếp tục dẫn bóng.
Trọng tài sẽ xử lý trường hợp này bằng cách cho đối phương phát bóng biên ở tại vị trí gần nơi xảy ra phạm luật, không được phép phát bóng biên ở ngay sau bảng rổ.
Luật chạy bước trong thi đấu bóng rổ
Trong luật thi đấu bóng rổ – quy định về chạy bước là một hành động di chuyển trái luật trong bất kỳ hướng nào của một hoặc cả hai bàn chân vượt quá những giới hạn đã được nói đến trong điều luật này khi cầm bóng sống trên sân bóng rổ.
Chân trụ là chân khi một đấu thủ cầm bóng sống trên sân, bước 1 bước hoặc nhiều bước về bất cứ hướng nào với cùng một chân, trong lúc chân còn lại vẫn được giữ ở điểm tiếp xúc với mặt sân.
Những trường hợp được xem là phạm luật khi:
- Khi bắt đầu thực hiện dẫn bóng, chân trụ không được nhấc lên trước khi bóng rời khỏi tay, nếu chân trụ nhấc lên trước khi bóng rời tay thì sẽ phạm luật chạy bước.
- Trong một lần thực hiện chuyển bóng hoặc một lần ném rổ, bàn chân trụ có thể nhấc lên, trước khi chân trụ chạm mặt sân thì bóng nhất định phải rời khỏi tay. Nếu chân trụ chạm lại mặt sân mà bóng chưa rời khỏi tay thì sẽ phạm luật.
Trong trường hợp này trọng tài sẽ xử lí như sau: Cho đối phương phát bóng biển gần ở nơi xảy ra phạm luật, không được phép phát biên ngay sau bảng rổ.
Quy định về thay người trong Luật của Liên đoàn bóng rổ thế giới FIBA
Quy tắc thay người trong bóng rổ được quy định để duy trì sự công bằng và đảm bảo tính công bằng trong quá trình thi đấu. Dưới đây là một số điểm quan trọng về việc thay người trong bóng rổ:
Quyền Thay Người: Các đội có quyền thay người trong những khoảnh khắc nhất định của trận đấu, thường là khi trận đấu bị gián đoạn hoặc sau mỗi hiệp.
Hạn Chế Số Lần Thay Người: Có giới hạn về số lần thay người trong mỗi trận đấu. Số lượng này có thể thay đổi tùy theo quy định cụ thể của từng giải đấu, nhưng thường là giới hạn trong khoảng 5-7 lần.
Chuẩn Bị Trước Thay Người: Cầu thủ mới và cầu thủ cần được thay thế phải chuẩn bị trước khi thực hiện thay người. Cầu thủ mới chỉ được phép nhập sân sau khi cầu thủ cần được thay thế đã rời sân và đã có sự chấp thuận của trọng tài.
Thời Điểm Thay Người: Thay người thường xuyên được thực hiện khi trận đấu bị gián đoạn, chẳng hạn như sau khi một đội ghi điểm, trước khi thực hiện ném phạt, hoặc trong các tình huống khẩn cấp.
Thay Người Đặc Biệt (Timeout): Trong một số trường hợp, đội có thể yêu cầu một “timeout” để có thời gian chuẩn bị và thay người. Trong thời gian này, đội có thể quyết định thay người và xác định chiến thuật mới.
Thay Người Sau Phạt: Thông thường, các đội có thể thực hiện thay người sau mỗi lần bóng được ném vào rổ từ vạch phạt. Điều này tạo cơ hội để thay người và điều chỉnh đội hình cho mục tiêu tấn công hoặc phòng ngự.
Quy tắc thay người trong bóng rổ thường được thiết lập để đảm bảo tính công bằng và giữ cho mỗi đội đều có cơ hội cạnh tranh trong suốt trận đấu.
Quy định 3 giây trong luật thi đấu bóng rổ
Khi một cầu thủ của đội kiểm soát bóng sống trên sân và đồng hồ thi đấu đang chạy không được ở trong khu vực giới hạn của đối phương liên tục quá 3 giây. Nếu vi phạm thì sẽ phạm phải luật 3 giây.
Cách xử lý của trọng tài trong trường hợp này như sau: Cho đối phương thực hiện phát bóng biên ở nơi gần xảy ra việc phạm luật, không được phát bóng biên ngay sau bảng rổ.
Quy định 5 giây trong luật thi đấu bóng rổ
Một đấu thủ phạm luật 5 giây là khi cầm bóng quá 5 giây khi bị đối phương kèm sát bên có vị trí khoảng cách 1 cánh tay khoảng 1m mà không chuyển bóng, nhồi bóng hay ném rổ.
Xử lý của trọng tài trong lúc này sẽ cho đối phương phát bóng biên ở gần nơi xảy ra phạm luật, không thực hiện phát bóng biên ngay sau bảng rổ.
Quy định 8 giây trong luật thi đấu bóng rổ
Quy định 8 giây là khi bất cứ khi nào một cầu thủ giành được quyền kiểm soát bóng sống ở phần sân nhà, và trong vòng 8 giây phải đưa bóng sang sân của đối phương. Nếu không sẽ phạm phải luật 8 giây.
Cách xử lý của trọng tài lúc này là cho đối phương phát bóng biên ở gần nơi xảy ra việc phạm luật, không được phát bóng biên ngay sau bảng rổ.
Quy định 24 giây trong luật thi đấu bóng rổ
Quy định 24 giây là khi nào một cầu thủ giành được quyền kiểm soát bóng sống ở trên sân thì trong vòng 24 giây đó phải thực hiện ném rổ nếu làm trái lệ sẽ phạm vào luật 24 giây.
Cách xử lý của trọng tài trong lúc này là cho đối phương thực hiện phát bóng biên ở gần nơi xảy ra phạm luật, không được quyền phát bóng biên ngay sau bảng rổ.
Các lỗi xử phạt trong bóng rổ
Trong bóng rổ, có nhiều loại lỗi khác nhau, và mỗi loại lỗi đều có quy tắc xử phạt cụ thể. Dưới đây là một số lỗi phổ biến và cách xử phạt:
Phạm Lỗi Ném Phạt (Shooting Foul): Nếu cầu thủ phòng thủ phạm lỗi người tấn công trong lúc người đó đang thực hiện ném bóng, đối thủ sẽ được cấp ném phạt từ vạch phạt. Nếu phạt thành công, đội tấn công sẽ được cộng điểm và giữ quyền ném bóng.
Phạm Lỗi Khi Không Có Bóng (Non-Shooting Foul): Nếu cầu thủ phạm lỗi người đối thủ khi không có bóng trong tay (ví dụ: đẩy, giữ, hoặc phạm lỗi khi đối thủ không giữ bóng), đội bị phạm lỗi sẽ được cấp ném phạt từ nơi bóng rơi ra khỏi biên hoặc từ vạch phạt, tùy thuộc vào số lần phạm lỗi trong mỗi hiệp.
Phạm Lỗi Ngoài Biên (Out-of-Bounds Foul): Nếu cầu thủ làm mất bóng ngoài biên (out-of-bounds) và phạm lỗi người đối thủ trong quá trình đó, đội bị phạm lỗi sẽ được cấp ném phạt từ nơi bóng rơi ra khỏi biên.
Phạm Lỗi Ném 3 Điểm (Three-Point Shooting Foul): Nếu cầu thủ phạm lỗi người đang thực hiện cú ném 3 điểm, người thực hiện sẽ được cấp phép phạt từ vùng ném 3 điểm.
Phạm Lỗi Quá Giới Hạn (Team Foul, Bonus): Nếu một đội đã phạm quá số lần quy định trong một hiệp, đội đối thủ sẽ được cấp ném phạt không cần đối mặt với các cầu thủ phòng thủ. Số lần này thường được gọi là “bonus” hoặc “penalty.”
Phạm Lỗi Chống Đối Thủ (Flagrant Foul): Một loại phạm lỗi nặng có thể dẫn đến trừng phạt nặng nề, thậm chí là loại trừng phạt gọi là “flagrant foul.” Người bị phạm lỗi sẽ được cấp ném phạt và đội bị phạm lỗi sẽ giữ quyền ném bóng.
Các loại phạt và quy tắc có thể thay đổi tùy thuộc vào giải đấu và cấp độ thi đấu. Để hiểu rõ hơn, người chơi và người hâm mộ nên tham khảo vào luật chính thức của tổ chức hoặc giải đấu mà họ tham gia.
Hình thức xử phạt sẽ như sau trong luật thi đấu bóng rổ:
- Nếu phạm lỗi vào cầu thủ có động tác ném rổ: Nếu bóng không vào rổ thì được quyền ném 2 đến 3 quả phạt đền, tùy theo vị trí ném rổ trước khi phạm phải lỗi. Còn bóng vào rổ thì được tính điểm và sẽ được ném thêm một quả phạt đền.
- Nếu phạm lỗi vào đấu thủ không có động tác ném rổ: Nếu thực hiện xử phạt lỗi cho cả đội thi (lỗi đồng đội – xử phạt) sẽ được áp dụng. Trận đấu sẽ được tiếp tục bằng cách phát bóng biên của đội không phạm lỗi ở vị trí nơi xảy ra việc phạm lỗi.
Lỗi phản tinh thần thể thao
Đây là lỗi cá nhân của một đấu thủ mà theo quan điểm của trọng tài rằng cầu thủ đó đã cố ý gây phạm lỗi đối với đối phương. Hoặc khi một đấu thủ bất kỳ tái phạm lỗi phản tinh thần thể thao thì sẽ bị trục xuất ngay khỏi trận đấu.
Hình thức xử phạt được đề ra như sau: ghi lại một lỗi phản tinh thần thể thao dành riêng cho người phạm lỗi. Cho đội không phạm lỗi được ném một hay nhiều quả phạt và sau đó sẽ được phát bóng biên, số lần phạt lúc này được tính như sau:
- Nếu lỗi phạm vào đấu thủ có động tác ném rổ bóng mà không vào rổ thì tùy theo vị trí ném rổ mà cho ném 2 đến 3 quả phạt đền.
- Nếu lỗi lúc này phạm vào đấu thủ có động tác ném rổ bóng vào rổ được tính điểm và sẽ ném thêm một quả phạt.
- Nếu lỗi mà phạm vào đấu thủ không có động tác ném rổ thì sẽ cho ném hai quả phạt đền.
Lỗi hai bên trong thi đấu bóng rổ
Lỗi hai bên là trường hợp hai đấu thủ phạm lỗi va chạm vào nhau gần như cùng một thời điểm. Hình thức xử phạt là tính một lỗi cá nhân dành cho mỗi đấu thủ phạm phải lỗi, không thực hiện ném phạt.
Trận đấu sẽ được tiếp tục khi:
- Nếu bóng rơi vào rổ cùng một thời điểm xảy ra lỗi, bóng sẽ được tính điểm. Đối phương được phát bóng biên ở đường cuối sân.
- Cho đội đang thực hiện kiểm soát bóng hoặc đội được quyền phát bóng biên khi xảy ra lỗi hai bên được phát bóng biên gần nơi phạm phải lỗi.
- Nếu không có đội nào kiểm soát bóng cũng không được quyền phát bóng biên khi xảy ra lỗi hai bên thì cho hai đấu thủ phạm lỗi thực hiện thao tác nhảy tranh bóng ở vòng tròn gần nơi xảy ra lỗi.
Lỗi trục xuất
Đây là một lỗi khác nặng, vì bất ai dù là huấn luyện viên, đấu thủ dù chính thức hay dự bị, có hành động phản tinh thần thể thao một cách trắng trợn thì đều sẽ bị trục xuất khỏi trận đấu.
Hình thức xử phạt như sau:
- Đội không phạm lỗi được phép ném phạt và phát bóng biên ngay ở giữa đường biên dọc. Số quả ném phạt sẽ được tính như phạt lỗi phản tinh thần thể thao.
- Ghi nhận lại một lỗi trục xuất cho người phạm phải lỗi.
Lỗi kỹ thuật của đấu thủ
Lỗi kỹ thuật là khi một đấu thủ chính thức không quan tâm cũng như xem những lời nhắc nhở của trọng tài, sử dụng những thủ đoạn đáng khiển trách. Một số ví dụ như: thiếu tôn trọng với trọng tài, sử dụng những lời nói và hành động gây xúc phạm, kích động khán giả, chọc ghẹo chơi xấu với đối phương, trì hoãn trận đấu, tự ý thay đổi số áo mà không báo lại cho thư ký và trọng tài, treo người trên vòng rổ để thể hiện sức mạnh bản thân.
Cách xử phạt cho những hành vi này như sau: ghi nhận một lỗi kỹ thuật cho đấu thủ phạm phải lỗi này.
Lỗi xử thua trong thi đấu bóng rổ
Trong một trận bóng rổ trọng tài có thể thực hiện xử thua một đối bóng trong các trường hợp có thể kể đến sau đây:
- Đội bóng không có mặt đủ hoặc có mặt không đến 5 cầu thủ sau khi trận đấu được diễn ra trong vòng 15 phút.
- Đội bóng có những hành động phi thể thao, gây cản trở cho trận đấu.
- Có lỗi phản ứng trước các quyết định của trọng tài.
- Đội không thi đấu sau khi trọng tài yêu cầu bắt đầu vào trận bóng.
- Đội bóng có số lượng ít hơn hai người so với đối thủ cũng sẽ bị xử thua ngay lập tức.
Tham khảo chi tiết về Luật thi đấu bóng rổ của Liên đoàn bóng rổ Việt Nam tại: Luật thi đấu bóng rổi 2020
Tham khảo thêm:
Tôi là Lưu Tiến Chức – Giám đốc Công ty TNHH Thể Thao SuKa Vietnam, tôi mong muốn thi công cho các bề mặt sân thể thao, sân bóng đá, đường chạy điền kinh, sàn cao su Epdm, sơn Epoxy nhà xưởng, sàn Sỏi Polymer chuyên nghiệp cho người dùng
Đã kiểm duyệt nội dung
